Onderzoek door Rystad, in opdracht van IOGP Europe, stelt dat op de korte en lange termijn de kans op aardgastekorten niet onderschat moet worden. Het wegvallen van de grote hoeveelheden Russisch gas vraagt nog altijd om meer alternatieven, met name in de levering van LNG. Een passende reactie vanuit Europa lijkt achterwege te blijven en de tijd dringt wat betreft mogelijkheden om dit aan te vullen. Mogelijke gevolgen van deze krapte kan zowel economische als klimaatimpact hebben. Tegelijkertijd kan Nederland positief bijdragen aan de duurzaamheid, betaalbaarheid en betrouwbaarheid van energie.
In 2022 werd een eerste versie gepubliceerd van dit rapport als reactie op de inval van Rusland in Oekraïne en de daaropvolgende afname van aardgas uit Rusland. Dit tweede deel richt zich op drie periodes; 2022/2023, de middellange termijn tot 2027 en de lange termijn van 2028 tot 2040. Waar in 2022/2023 marktwerking uiteindelijk zorgde voor balans op de gasmarkt, zijn de vooruitzichten nog altijd dat de markt krap blijft.
Meer aardgas nodig dan wordt gedacht
IOGP Europe ziet dat Europa veel meer aardgas nodig heeft dan het denkt en mist bewustwording hiervan. De grote tekorten kunnen eigenlijk alleen opgevangen worden door LNG. De organisatie wijst op cijfers uit het rapport, waar staat dat Europa momenteel pas 33% van de benodigde 600 bcm LNG voor 2027 heeft weten vast te leggen. Op deze middellange termijn is Europa daarom nog in grote mate afhankelijk van externe omstandigheden (het weer, productie-onderbrekingen, etc.) en concurreert het sterk met Azië om LNG.
Op de lange termijn (2028-2040) is eenzelfde beeld te zien. Europa heeft pas zo’n 32% van de benodigde LNG gecontracteerd en moet dit nog aanvullen met 1.900 bcm. Dat tekort is meer dan vier keer zoveel aardgas als Europa in 2023 in totaal verbruikte (450 bcm). Hier zijn de problemen volgens Rystad de onduidelijkheden over regelgeving en onrealistische scenario’s rondom de vraag naar aardgas die vanuit overheden komen. Dit maakt het afsluiten van langetermijnscontracten voor investeerders onzeker, complex en onaantrekkelijk ten opzichte van andere landen zoals China of India.
Lokale productie te weinig gestimuleerd
Het beeld dat Rystad en IOGP zien is dat Europa snel van het gas af lijkt te willen, maar een passende afbouwperiode overslaat. Dat zien zij terug in de ongunstige wet- en regelgeving voor het vastleggen van (LNG-)aanbod. Maar ook omdat de gunstige, lokale productie in Europa te weinig wordt gestimuleerd door overheden.
De EU kiest juist voor gas uit bijvoorbeeld Azerbeidzjan, waar flinke kritiek op is door mensenrecht organisaties. Of voor Qatarees LNG, met geopolitieke risico’s vanwege het transport via het Suez-kanaal. De Verenigde Staten zijn de grootste leverancier van LNG geworden voor Europa, maar het recente stilleggen van de ontwikkeling van LNG-terminals door president Biden maakt de markt nog krapper. Zo is de vraag of het diversifiëren van het aanbod Europa niet juist kwetsbaarder maakt.
Het rapport stelt daarom dat productie binnen Europa de onafhankelijkheid en strategische autonomie bevordert, het economische voordelen heeft door fiscale inkomsten en er minder impact is op het klimaat door de lage emissies.
Waterstofproductie heeft ook aardgas nodig
Ook op het gebied van waterstof ziet Rystad Europa tussenstappen overslaan. De noodzaak van blauwe waterstof, gemaakt uit aardgas, om uiteindelijk tot voldoende groene waterstof te komen lijkt onvoldoende te worden erkend. Om de ambities van het Fit-for-55 Mix Scenario voor groene waterstof te realiseren is bijvoorbeeld 257% van de huidige windenergie nodig in 2040. Deze enorme expansie komt boven op de aanvullende windenergie die nodig is om energie op te wekken en lijkt onhaalbaar.
Gebruik maken van blauwe waterstof (uit aardgas, gedecarboniseerd door CCS) maakt dit realistischer. Wel is daar aardgas voor nodig. In het Nationaal Plan Energiesysteem 2050 (NPE) noemt de Nederlandse overheid de noodzaak voor blauwe waterstof wel. Blauwe waterstof moet maximaal gefaciliteerd worden om de stap in de toekomst te kunnen maken naar groene waterstof. Een uitvoeringsprogramma en concrete maatregelen om bedrijven over te laten stappen naar waterstoffen ontbreekt echter nog. Dit zal een plek moeten krijgen in de uitvoeringsagenda van het NPE.
Aardgassector in Nederland speelt op alle vlakken een sleutelrol
Nederland en de Nederlandse aardgassector spelen een belangrijke rol in alle aspecten. Zo kan Nederland lokaal aardgas produceren, niet in de laatste plaats door de laagste CO2-voetafdruk. Daarbij speelt het Nederlands aardgasnetwerk een centrale rol in de verdeling van (vloeibaar) aardgas over West-Europa. En ook voor CCS en waterstof is Nederland een uitermate geschikte plek met de aanwezige kennis en infrastructuur.
Dit ziet ook het IOGP, ze stellen dat Nederland een sleutelrol speelt in de Europese gasvoorziening. De aanbevelingen uit het rapport om de markt te stabiliseren zijn van toepassing op Nederland: van de lokale productie stimuleren en gasopslagen optimaal inzetten, tot de rol van CCS voor blauwe waterstof. Daarmee kan Europa juist wegsturen van kwetsbaarheden.