Nederland is qua energie een importland geworden met alle toegenomen afhankelijkheden die daarbij horen. De sterk gedaalde productie van aardgas wordt nog niet gecompenseerd door hernieuwbare bronnen of is nog niet mogelijk vanwege het ontbreken van alternatieven. Hierdoor bevindt Nederland zich in een sterk concurrerende, internationale omgeving om voldoende (betaalbaar) aardgas te bemachtigen. Ontwikkelingen in bijvoorbeeld Azië, het Midden-Oosten en Noord-Amerika zijn direct van invloed op de gasprijzen voor consumenten en bedrijven. Een blik op het laatste Gas Market Report van het IEA laat zien wat er gebeurt op de wereldwijde gasmarkt en welke lessen Nederland eruit kan trekken.
Na de schok in de aardgasvoorziening van 2022 en een geleidelijke hervorming in 2023, zagen de gasmarkten in de eerste helft van 2024 een uitgesproken groei. Volgens de eerste schattingen van het Internationaal Energie Agentschap (IEA) steeg de wereldwijde gasvraag in deze periode met 3% op jaarbasis, ruim boven het historische gemiddelde groeipercentage van 2% tussen 2010 en 2020. Ondanks deze sterke groei blijft het herstel fragiel. De wereldwijde productie van LNG bleef in het tweede kwartaal achter, terwijl geopolitieke spanningen prijsvolatiliteit aanwakkeren. In het eerste kwartaal van 2024 daalden de gasprijzen tot niveaus van vóór de wereldwijde energiecrisis, maar recentelijk zijn de prijzen in alle belangrijke markten gestegen door krapte tussen vraag en aanbod.
Sterke vraag naar gas in Azië
In de eerste helft van 2024 was Azië verantwoordelijk voor ongeveer 60% van de groei in de wereldwijde gasvraag, waarbij de vraag in zowel China als India met iets meer dan 10% op jaarbasis toenam. Hoger gasverbruik in de industrie droeg bijna 65% bij aan de wereldwijde vraaggroei in de eerste helft van 2024. Dit werd voornamelijk ondersteund door de economische expansie van snelgroeiende Aziatische markten. Het gebruik van gas in de energiesector groeide met een meer gematigde 2% op jaarbasis, waarbij de sterke stijgingen in Noord-Amerika, snelgroeiende Aziatische markten en Eurazië gedeeltelijk werden gecompenseerd door een lagere gasgestookte elektriciteitsopwekking in Europa.
Nederland volgde het Europese patroon dat minder aardgas verbruikt werd voor het opwekken van elektriciteit en door huishoudens, maar de industrie zag een forse stijging (18%) in verbruik. Onderliggend is enerzijds het toegenomen aanbod van hernieuwbare energiebronnen, maar anderzijds het ontbreken van alternatieven voor de industrie, samen met de lage gasprijs.
Hierdoor blijft Nederland dus een sterke vraag houden naar importgas en moet dus steeds meer concurreren met Aziatische landen. Dat gaat in de komende jaren niet veranderen en daardoor dus ook gevoeld worden in de betaalbaarheid van gas.
Afname van LNG-aanbod in het tweede kwartaal
De wereldwijde LNG-productie kende in de eerste helft van 2024 slechts een magere groei van 2%, of ongeveer 6 miljard kubieke meter (bcm) op jaarbasis. Deze groei was volledig geconcentreerd in het eerste kwartaal, met een robuuste stijging van 4,5% (of 6,5 bcm). Daarentegen daalde de LNG-productie in het tweede kwartaal van 2024 met 0,5% (of 0,5 bcm) op jaarbasis, de eerste daling sinds de Covid-lockdowns in 2020. Deze daling werd grotendeels veroorzaakt door problemen met de aanvoer van voer gas en onverwachte uitval.
LNG is in een paar jaar tijd snel de belangrijkste bron van aardgas geworden voor Nederland, met de VS als grootste leverancier. De vraag naar LNG werd sterk beïnvloed door beperkte productiecapaciteit in het buitenland en niet zo zeer de verwerkingscapaciteit in Nederland. De verwachting is dat in de tweede helft van 2024 deze capaciteitsgroei gaat versnellen, met name in de VS. Desondanks blijft deze LNG-afhankelijkheid kwetsbaar voor Nederland, omdat politieke veranderingen, onderhoud of uitval, en de concurrentie in de VS ook weer direct invloed hebben.
Nederland heeft al enige tijd de mogelijkheid om zelf meer aardgas te produceren en zo minder impact te hebben van de wereldwijde ontwikkelingen op de LNG-markt. Niet alleen qua prijs, maar ook vanwege de nadelige milieu- en emissie-effecten van LNG. Een versnelling van gasproductie in Nederland lijkt dan ook logische stap voor het kabinet.
Prijsstijgingen op de wereldwijde gasmarkten
De krimp in het LNG-aanbod, gecombineerd met een sterke vraaggroei in Azië, zorgde voor een strakker evenwicht op de wereldwijde gasmarkt in het tweede kwartaal. Bovendien herleefden de onzekerheden rond de Russische gasleveringen naar Europa, wat extra prijsvolatiliteit veroorzaakte. Als gevolg hiervan stegen de gasprijzen in belangrijke Aziatische en Europese markten boven de niveaus van 2023 in juni 2024. In de Verenigde Staten herstelden de Henry Hub-prijzen zich van hun meerjarige dieptepunten, met een stijging van bijna 70% tussen maart en juni. Productiebeperkingen door upstream-spelers, een sterke toename van gasgestookte elektriciteitsopwekking en hogere gasexporten ondersteunden de stijgende gasprijzen.
In Nederland zagen we dit terug; lagere gasprijzen in het begin van het jaar en weer een toename later in de eerste helft van het jaar. Het toont vooral aan dat de wereldwijde gasmarkt geen ver-van-je-bed-show is voor Nederlandse huishoudens en bedrijven.
Verwachte vertraging in de vraaggroei in de tweede helft van 2024
De wereldwijde groei in de vraag naar gas zal naar verwachting onder de 2% op jaarbasis uitkomen in de tweede helft van 2024. Dit weerspiegelt gedeeltelijk het geleidelijke herstel van de vraag, dat al aan de gang was in de tweede helft van 2023. Voor het hele jaar 2024 wordt verwacht dat de wereldwijde gasvraag met 2,5% zal groeien, of iets meer dan 100 bcm. De beperkte toename van het wereldwijde LNG-aanbod zal naar verwachting de groei in importmarkten beperken.
De industrie blijkt de belangrijkste drijvende kracht achter de wereldwijde vraag te zijn, aangezien het gasgebruik in de energiesector naar verwachting slechts marginaal zal toenemen. Dit komt doordat de groei in snelgroeiende Aziatische markten en in gasrijke landen in Afrika, het Midden-Oosten en Noord-Amerika gedeeltelijk wordt gecompenseerd door dalingen in Europa.
Hoewel Nederland een belangrijke rol blijft spelen in het Europese energiesysteem vanwege de centrale ligging, bereikbaarheid via zee en de infrastructuurverbindingen met de rest van Europa, zijn de rollen voor de eigen energievoorziening omgedraaid. In dat speelveld is Nederland een kleine speler en daardoor veelal overgeleverd aan (geo)politieke ontwikkelingen. Hoewel de groene ambities groot zijn, blijft de uitwerking vooralsnog achter en zijn e gevolgen voor iedereen nog jaren voelbaar via de gasprijzen.