Momenteel werkt de Rijksoverheid aan het Nationaal Plan Energiesysteem (NPE). Dit programma gaat richting geven aan hoe het Nederlands energiesysteem van 2050 eruit moet zien, om tegen die tijd klimaatneutraal te zijn. Het systeem van de toekomst zal er op veel punten compleet anders uit zien. We gaan opwek, gebruik, transport en opslag van energie anders doen dan we het nu gewend zijn. Vanzelfsprekend is de olie- en gasproducerende sector een belangrijk onderdeel in het proces om daar te komen. De ontwikkeling van het NPE is in volle gang en Element NL denkt mee over de invulling. Daarom hieronder de belangrijkste informatie voor de sector op een rijtje.
Wat is er tot nu toe gebeurd?
In juni 2022 zijn de eerste ideeën op papier gezet in een contourenbrief. Vervolgens is een onafhankelijk expertteam opgezet die een vooruitblik opstelden: ‘de Outlook Energiesysteem 2050’. Tevens is er een werkgroep die dat proces ondersteunt, bestaande uit mensen van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), TNO en Energiebeheer Nederland (EBN).
Momenteel worden andere organisaties en burgers betrokken, zoals eerder deze maand tijdens een van de werkplaatsen, waar Element NL betrokken was.
De vijf belangrijkste inzichten voor de gassector
Tijdens de werkplaatsen kwamen de eerste bevindingen en inzichten naar voren. Hieronder staan de vijf meest relevante voor de gassector:
1. De Noordzee wordt de belangrijkste plaats waar energie wordt opgewekt
De rol van de Noordzee wordt nog belangrijker dan deze al is in het Nederlandse energiesysteem. De Noordzee wordt essentieel in het opwekken, verwerken en transporteren van energie. De integratie van verschillende systemen en infrastructuur is noodzakelijk om dit efficiënt te laten gebeuren. TNO onderzoekt momenteel al in het North Sea Energy programma hoe de systeemintegratie vorm kan krijgen. De uitdaging is wel de ruimtelijke ordening.
2. Ruimtelijke ordening wordt snel veel belangrijker
In het merendeel van de conclusies van het (tussen)rapport wordt er gesproken over hoe schaars de daadwerkelijke ruimte in Nederland is om tot een nieuw energiesysteem te komen. Duurzame energie opwekken en transporteren concurreert met natuur, wonen en vervoer. Op de Noordzee is dat al duidelijk; windparken, vaarroutes en gasinfrastructuur combineren in een uitdaging voor de ruimtelijke ordening en veiligheid. Daar moet nu al slim over nagedacht worden.
3. Nederland heeft (nu nog) een energie-intensieve industrie
Vergeleken met andere (Europese) landen heeft Nederland een relatief energie-intensieve industrie en dat bemoeilijkt de transitie en besparing van energie. Ook de relatief grote landbouw- en veeteeltsector heeft momenteel een aanzienlijk aandeel in de uitstoot. De chemische sector verbruikt veel fossiele grondstoffen. Daarnaast speelt Nederland een centrale rol in de productie van bunkerbrandstoffen voor de scheep- en luchtvaart. Al deze factoren leveren momenteel een enorm aandeel in de economie, mede door de gunstige infrastructuur van de gassector. Hier zal veel moeten veranderen om deze energievraag passend te laten zijn bij de klimaatdoelen.
Zie ook: de vier toekomstvisies van het Planbureau voor de Leefbare Omgeving.
4. De energie-driehoek wordt een zeshoek
Voor velen is de energiedriehoek bekend; betaalbaarheid, leveringszekerheid en duurzaamheid van energie houden elkaar in balans. In het energiesysteem van de toekomst wordt dit complexer en wordt deze driehoek een zeshoek. Eraan toegevoegd worden: veiligheid, ruimtelijke inpasbaarheid en sociale acceptatie. Dit alles heeft te maken met schaarste en laat zien hoe het energievraagstuk complex is en misschien alleen maar complexer wordt. Dit vraagt om het maken van moeilijke keuzes.
5. Aardgas gaat vallen onder ‘koolstofdragers’
Het NPE gaat werken met ontwikkelpaden voor vier (energie)ketens: elektriciteit, waterstof, koolstof en warmte. Daar valt dus op dat het woord ‘fossiel’ niet meer valt, maar dat er dus wel degelijk plek is voor aardgas(winning). Dat gaat vallen onder de noemer ‘koolstof’, of soms ook ‘koolstofdragers’ genoemd. CO2-afvang en –opslag (CCS) en negatieve emissies moeten worden ingezet om uitstoot te compenseren, om zo klimaatneutraal (met netto-nul uitstoot) te worden.
Hoe kijkt Element NL aan tegen de plannen?
Het energiesysteem van 2050 gaat er compleet anders uitzien en dat moet ook. Daar moet nog veel voor gebeuren, maar zowel nu als straks zijn er mogelijkheden voor de olie- en gasproducerende bedrijven. De plannen in het NPE komen overeen met hoe de aardgassector kijkt naar de toekomst, neergelegd in onze Actie Agenda; aardgas als transitiebrandstof, als grondstof voor industrie en de infrastructuur om bijvoorbeeld waterstof efficiënt te produceren, transporteren en op te slaan.
Tevens is er een duidelijke rol op korte termijn voor de afvang en opslag van CO2, waar de sector nu al een significante rol in speelt en klaarstaat om de volgende stap te nemen. Zorgen zijn er ook, met name rondom het dilemma van de ruimtelijke ordening op de Noordzee. Element NL schaart zich dan ook achter de conclusies dat er een duidelijk en voorspelbaar beleidskader voor de lange termijn nodig is.
Daarnaast onderstrepen wij het belang van samenwerking, die wij zelf nadrukkelijk zoeken, maar die ook van overheidswege gefaciliteerd moet worden.
Hoe ziet het vervolg eruit?
De planning is om eind 2024 een definitief NPE te publiceren. Vanaf Q2 2023 wordt de impact van het concept getoetst en na het afronden van het concept vindt er openbare consultatie plaats.
Momenteel is het nog mogelijk om input te leveren door middel van de Nationale Klimaatraadpleging. Naast belangenorganisaties en andere overheden, kan iedere Nederlander zijn of haar mening geven. Zie daarvoor de Nationale Klimaatraadpleging 2023.
Element NL volgt de voortgang nauwlettend, levert input en blijft betrokken.